Σημειο ενδιαφεροντος

Η αρχαία πόλη Ελεύθερνα είναι χτισμένη επάνω σ’ ένα ψηλό λόφο, ακριβώς εκεί που διασταυρώνονται οι δρόμοι που κάποτε ένωναν τις πόλεις Κυδωνία(Χανιά), Κνωσό και το ιερό στο όρος Ίδη. Σύμφωνα με την παράδοση πήρε το όνομα της από τον Ελευθερέα, έναν από τους Κουρήτες ή από το επίθετο της θεάς Δήμητρας Ελευθούς. Η πόλη, πιθανότατα, ιδρύθηκε από τους Δωριείς περίπου τον 9ο αιώνα π.Χ. και κατοικήθηκε ως και τα πρωτοβυζαντινά χρόνια. Τον 3ο αι. π.Χ. η Ελεύθερνα πολέμησε, στο πλευρό του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Ε΄, εναντίον των Ροδίων και των συμμάχων τους Κνωσίων, μετά την πολιορκία, όμως, των αντιπάλων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει αυτήν τη συμμαχία. Αργότερα, όταν το νησί καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους, η Ελεύθερνα κατάφερε να αντισταθεί για αρκετό καιρό στην πολιορκία τους, λόγω του οχυρού της θέσης της, αλλά τελικά κυριεύτηκε μετά από προδοσία., ενώ κατά τη Βυζαντινή περίοδο αποτέλεσε έδρα Επισκοπής. Ωστόσο, η πόλη οδηγήθηκε σε παρακμή τον 8ο αιώνα μ.Χ., μετά από τις επιδρομές των Αράβων και έναν σεισμό. Μέχρι στιγμής, στο χώρο, έχουν πραγματοποιηθεί τρεις μεγάλες, συστηματικές ανασκαφές του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Στην ανατολική πλευρά του λόφου Πυργί έχουν ανασκαφεί τα λείψανα από ελληνιστικούς αναλημματικούς τοίχους, ερείπια από ρωμαϊκά οικοδομήματα και μια παλαιοχριστιανική βασιλική. Στη θέση όρθια Πέτρα βρέθηκε ένα νεκροταφείο των αρχαϊκών χρόνων και στη θέση Νησί αποκαλύφθηκαν τα ερείπια μίας συνοικίας των ελληνιστικών χρόνων. Όμως, η πιο σημαντική ανακάλυψη της περιοχής, θεωρείται ένα χρυσό αμφίσημο κόσμημα, το οποίο βρέθηκε μέσα σε ένα διπλό τάφο και απεικονίζει μια μέλισσα. Ωστόσο, αν το γυρίσει κάποιος αντίστροφα, τότε η μέλισσα εξαφανίζεται και παίρνει τη θέση της ένας πανέμορφος κρίνος. Πρόκειται για την πρώτη αναπαράσταση της μέλισσας ως θεάς στην Κρήτη. Η πόλη αποτελεί τον σπουδαιότερο αρχαιολογικό χώρο του νομού Ρεθύμνου, ο οποίος δεν έχει ανασκαφεί ακόμη πλήρως.