Σημειο ενδιαφεροντος

Η αρχαία πόλη Έλυρος είναι κτισμένη επάνω στον λόφο Κεφάλα κοντά στο χωριό Ροδοβάνι. Θεωρείται η σημαντικότερη αρχαία πόλη στη νοτιοδυτική Κρήτη κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους. Λιμάνια της ήταν η Συία και η Λισσός. Σύμφωνα με την παράδοση, στην Έλυρο τιμούσαν ιδιαίτερα τον Απόλλωνα, ο οποίος απέκτησε με τη νύμφη Ακακαλλίδα τους δίδυμους γιούς Φυλακίδη και Φίλανδρο, που τους θήλασε μια κατσίκα. Έτσι, οι Ελύριοι αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα χάλκινο σύμπλεγμα, με μία αίγα να θηλάζει τα δύο νήπια. Από την Έλυρο λέγεται ότι καταγόταν ο λυρικός ποιητής Θαλήτας. Ανεξάρτητη και αυτόνομη η πόλη, είχε κόψει δικό της νόμισμα και κατά τους ελληνιστικούς χρόνους υπήρξε μέλος της «Ομοσπονδίας των Ορείων», μαζί με τις πόλεις Υρτακίνα, Λισό, Ποικιλασσό και Τάρρα. Η ΄Ελυρος διατήρησε τη δραστηριότητά της και κατά την Α΄ Βυζαντινή περίοδο οπότε και υπήρξε έδρα Επισκοπής, μέχρι που καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς και εγκαταλείφθηκε. Ο Robert Pashley ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε τη θέση της πόλης, ενώ ο Thenon ήταν αυτός που επιβεβαίωσε τον Pashley, όταν αργότερα ανακάλυψε την επιγραφή που έγραφε «έδοξε τη πόλει των Ελυρίων». Στο χώρο της αρχαίας πόλης διακρίνονται ερείπια κτηρίων, από τα οποία σώζονται οι εντυπωσιακές υδατοδεξαμενές, τμήματα του ρωμαϊκού υδραγωγείου, του αρχαίου τείχους και του αρχαίου θεάτρου και ο τούρκικος«κουλές», στην κορυφή του υψώματος. Επίσης, γύρω από την πόλη εκτείνεται και το νεκροταφείο. Στο κέντρο του αρχαιολογικού χώρου υπάρχει η εκκλησία της Παναγίας, κτισμένη πάνω στα ερείπια μίας Παλαιοχριστιανικής βασιλικής, από την οποία σώζονται ψηφιδωτά δάπεδα. Τέλος, εντυπωσιακό είναι και το άγαλμα των ρωμαϊκών χρόνων, ο επονομαζόμενος «Φιλόσοφος της Ελύρου», που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.