Σημειο ενδιαφεροντος

Το όρος Γιούχτας, το ιερό βουνό των Μινωιτών με την μορφή του Δία, βρίσκεται στα δυτικά των Αρχανών και έχει ύψος 811 μέτρα. Η ονομασία του προέρχεται ή από παραφθορά του Λατινικού Jupiter, δηλαδή Δίας ή αποτελεί παράφραση της λέξης Ιυττός>Ιυκτός>Γιούκτας και σημαίνει αυτός που κραυγάζει , που βροντά. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Γιούχτας είναι ένα από τα βουνά στα οποία φέρεται να θάφτηκε ο Δίας, επειδή η κορυφογραμμή του βουνού, όταν τη βλέπει κανείς από το Ηράκλειο, σχηματίζει το κεφάλι ανθρώπου σε ύπτια θέση. Στην Μινωική περίοδο υπήρξε για τους ανθρώπους ιερό βουνό, καθώς ήταν το πρώτο που έβλεπαν όταν πλησίαζαν με τα καράβια τους τις ακτές της Κρήτης. Εδώ έχουν ανακαλυφθεί αξιόλογοι αρχαιολογικοί χώροι, που κατά τη μινωική περίοδο αποτέλεσαν χώρους θυσιών, τελετών και φύλαξης τροφίμων με ανεκτίμητης αξίας ευρήματα: τα Ανεμόσπηλια, το Ιερό κορυφής, το Χωστό Νερό και ο Στραβομύτης. Στο μινωικό ιερό της θέσης Ανεμόσπηλια βρέθηκε ένας ανθρώπινος σκελετός, ξαπλωμένος σε βωμό με ένα μαχαίρι μπηγμένο στο κορμί του, καταπλακωμένος από την οροφή του κτιρίου, πιθανότατα λόγω σεισμού την ώρα της θυσίας. Αυτή θεωρείται και η πρώτη ένδειξη ανθρωποθυσίας κατά τη Μινωική εποχή. Τη μινωική λατρεία στην ιερή κορυφή τη διαδέχθηκε η χριστιανική λατρεία με το ναό του Αφέντη Χριστού (Μεταμόρφωση). Σήμερα είναι τετραμάρτυρος, αφιερωμένος στους Αγίους Αναργύρους, στους Αγίους Αποστόλους, στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και στην Αγία Ζώνη. Αξιοσημείωτη επίσης είναι και η οικολογική διάσταση του όρους λόγω της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας της περιοχής.